Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten.

Dat is de titel van Gina Moffa’s boek over rouwen.

Gina Moffa is een Amerikaanse rouw-en psychotherapeut.

Ze schreef doorgaan is niet hetzelfde als loslaten naar aanleiding van haar ervaringen als psychotherapeut tijdens de coronacrisis. Ze merkte toen namelijk dat er veel mensen hulp nodig hadden, maar die hulp door de maatregelen niet konden krijgen. Haar boek is een poging om de mensen die niet een persoonlijke afspraak bij haar kunnen maken toch te helpen. Gina’s eigen ervaring met rouw, het overlijden van haar moeder, was ook een reden.

Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten

Dat haar boek bedoeld is om mensen die om de één of andere reden niet naar een therapeut kunnen te helpen, is goed merkbaar en voelbaar aan Gina’s schrijfstijl. Ze vraagt je bijvoorbeeld als lezer om je voor te stellen dat je bij haar in de praktijk bent, en dat ze tegenover je zit. Gina schrijft op conversatietoon en richt zich regelmatig direct tot de lezer. Zo schrijft Gina Moffa:

‘Ik beloof je dat ik naast je sta terwijl we eraan werken om de angel uit je dagelijkse ervaring van rouw te halen, beetje bij beetje.’

Wat voegt Gina Moffa’s boek toe aan alle andere boeken over rouwen?

Er zijn al eindeloos veel boeken over rouwen. Wat voegt doorgaan is niet hetzelfde als loslaten daar nog aan toe? Ondanks de grote hoeveelheid boeken over rouwen hoorde Gina van mensen om haar heen dat ze zich niet herkenden in de vele andere boeken over rouw. In die zin was er dus duidelijk ruimte voor nog een ander boek. Rouw is natuurlijk enorm persoonlijk, dus welke boeken over rouw iemand aanspreken is ook heel verschillend. In die zin is er denk ik altijd nog wel ruimte voor een nieuw boek over rouw.

Gina’s boodschap

De boodschap van Gina Moffa over rouw is in ieder geval niet nieuw. Ook zij zegt dat rouwen voor iedereen weer anders is en dat je de tijd en ruimte moet nemen om het op je eigen manier te doen. Gina:

‘Rouw kent geen script, geen recept en geen handleiding.’

Tegelijkertijd schrijft ze dat de rouwstadia van Kübler-Ross weliswaar verkeerd begrepen worden, maar dat ze desondanks een houvast kunnen zijn.

Dat vond ik wel een mooie aanvulling van Gina. Al die ruimte en vrijheid om te rouwen op je eigen manier, kan zich namelijk ook vertalen in geen enkel houvast voelen. Zó fijn om zoveel ruimte te krijgen! Maar wel jammer dat je je compleet alleen voelt, zonder herkenningspunten.

Grief fall en gaslighting

Wel nieuw zijn Gina Moffa’s termen Grief Fall/ rouwval en het idee dat je jezelf kunt gaslighten als het om je pijn en verdriet gaat. Ik vond die termen interessant en de moeite waard.

Gina’s aanpak is sympathiek

Ook al is de informatie die Gina Moffa biedt over rouwen niet enorm vernieuwend, haar aanpak vind ik sympathiek. Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten, leest inderdaad alsof ze naast je staat en je haar expertise en ervaring aanbiedt.

Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten: opzet van het boek

Gina heeft haar boek opgedeeld in twee delen

• Deel 1: De innerlijke reis van rouw. Hier komen onderwerpen aan bod als de rouwval, verschillende verlieservaringen, de vrijheid om te voelen wat je voelt, dat rouw ook een lichamelijke ervaring is, de rol van trauma bij rouw, rouwen in je eigen ritme, jezelf opnieuw definiëren en als het allemaal gewoon teveel is.
• Deel 2: Vind je weg in de buitenwereld met rouw aan je zijde. Onderwerpen als dooddoeners, behoeften en grenzen stellen, eerlijk zijn over je rouw tegenover jezelf en je omgeving, de heilige graal: integratie van het verlies.

Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten is verhalend geschreven. Het ziet er niet uit als een werkboek, met veel tussenkopjes en alinea’s.

Dingen die mijn troffen in doorgaan is niet hetzelfde

1. Gina over een cliënt: Hij bevond zich ergens tussen de schok van zijn eigen verdriet en de ervaringen van anderen.
2. Het enige wat moeilijker is dan wat we kwijtraken is de druk die we van onszelf en anderen voelen over hoe lang we mogen rouwen (spoiler alert: niet erg lang!) voordat we gewoon de draad weer moeten oppakken.’
3. Na rouw is je brein net als Google Maps bezig zichzelf te herberekenen.
4. Gina: ‘Ik ken de verwarring en wanhopige behoefte aan houvast die bij rouw hoort. En ja, ik ken ook het instinctieve willen lozen van dingen en relaties na een verlies. Ik ken de onrust die dikke maatjes is met rouw, dat je angstig om je heen kijkt en je afvraagt wie of wat hierna van je zal worden afgenomen.’
5. Er is een manier om met rouw te leven.
6. Gina dacht dat ze door haar professionele kennis over rouw de harde randjes eraf kon halen. Dat was overigens niet zo. ‘Je kunt je niet uit rouw redeneren.’
7. ‘De schuur is afgebrand nu kan ik de maan zien.’ (Gedicht van Japanse dichter Mizuta Masahide)
8. ‘De weg die gaat van de aanvankelijke rouwval tot actief rouwen is de verandering van de schok tot het toelaten van je gevoelens, zodat die mogen komen en gezien worden.’
9. ‘Als jouw verdriet niet aanwezig is, laat het dan even. Forceer het niet en zet jezelf niet onder druk om je kwetsbaar te voelen wanneer het niet de tijd of plaats.’
10. ‘Wanneer je je oprecht losgekoppeld voelt van je emoties na een aanzienlijk verlies, dan is er sprake van een overlevingsrespons die je beschermt tegen mogelijk overweldigende gevoelens.’
11. Je mag op je eigen manier rouwen, zonder dat je dat hoeft te rechtvaardigen naar anderen toe. (Deze treft mij erg, want ik voel me vaak schuldig omdat ik me zo heb teruggetrokken).
12. Er is geen finishlijn als het om rouwen gaat.
13. Iets wat voelt als ‘vastlopen’ kan eigenlijk een vorm van herstel zijn. (Na een jaar ‘gewoon doorgaan,’ heb ik alle afspraken afgezegd en heb ik mij teruggetrokken. Dat oogt wellicht als ‘vastlopen,’ maar is in mijn ogen een stap voorwaarts, een stap richting herstel.)
14. Gina Moffa onderscheidt verschillende ‘rouwritmes’ in haar boek. Eén daarvan is rationaliseren. ‘In deze modus kun je misschien emoties identificeren en erover praten, maar lijk je ze zelden werkelijk te voelen.’ (Dit vind ik ook herkenbaar. Mijn hoofd weet wat er is gebeurd, maar soms heb ik alsnog het gevoel alsof het niet echt tot me doordringt.)
15. Heb compassie voor jezelf. Zonder zelfcompassie bestaat het gevaar dat je ‘jezelf gaat kastijden en je rouwproces gaat saboteren door dingen te zeggen als: ‘Waarom duurt dit zo lang?’
16. Geef aan wat je nodig hebt, is een veel gegeven advies aan rouwenden. Maar wat als je niet weet wat je nodig hebt?! Gina Moffa schrijft dat het heel normaal is als je dat even niet meer weet.
17. ‘Er is niets mis met behoefte aan wat alleen-zijn na een verlies, en dat is ook een belangrijke vorm van zelfzorg.’

Mijn conclusie over doorgaan is niet hetzelfde als loslaten

Door Gina’s persoonlijke benadering waarbij ze je het gevoel geeft dat ze bij je in de kamer zit, is haar boek doorgaan is niet hetzelfde als loslaten de moeite waard. Het is een combinatie van (bekende) informatie over rouwen en veel voorbeelden van gevoelens en gedachten waarmee je te maken kunt krijgen als je rouwt, en hoe je daarmee kunt omgaan. Wel vond ik de schrijfstijl soms wat gebakken lucht achtig. Dan dacht ik:

‘Jaja, je gebruikt heel veel woorden, maar wat zég je nou eigenlijk?!’

Hoewel ik doorgaan is niet hetzelfde als loslaten een goed boek vind, is een boek als Rouwen in de tijd van Marinus van den Berg net zo goed.

Ik ga Gina Moffa’s boek weer terugbrengen naar de bibliotheek, en ik denk op dit moment niet dat ik het ga kopen.

Over de titel en mijn dochter Lucy

De titel doorgaan is niet hetzelfde als loslaten vind ik heel mooi. Want één van de dingen die ik niet wil is mijn dochter Lucy loslaten. Ik wil haar bij mij houden. Gina Moffa’s boodschap dat ik kan doorgaan en haar tegelijkertijd kan vasthouden is dan ook heel welkom.

Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten kopen

Het boek is te koop bij bol.com of je lokale boekhandel. Op bol.com kun je de eerste 26 bladzijden van het boek gratis lezen voordat je hoeft te beslissen of je het wilt kopen.

Meer horen van Gina Moffa?

Je hoeft overigens Gina’s boek niet te kopen om haar verhaal over rouwen te leren kennen. Ik heb geloof ik al een stuk of 10 podcasts met Gina Moffa gehoord, en er zijn er nog veel meer. Hieronder een youtube filmpje van ruim een uur waarin Gina Moffa geïnterviewd wordt over haar boek.

Leestip

De fases van rouw

Wat is volgens jou het beste boek over rouwen?