Hoe mag je rouwen om een verlies?

Experts roepen dat er geen tijdslimiet staat op rouw.

Sterker nog, er zijn deskundigen die zeggen dat rouw nooit overgaat. Het blijft de rest van je leven bij je.

Tegelijkertijd is het zo dat als je na een jaar of drie nog steeds in zak en as zit, de kans groot is dat mensen vinden dat het nu toch maar eens ‘over’ moet zijn.

Het is weer één van de vele paradoxen waarin het leven grossiert.

Hoe lang mag je rouwen?

De paradox over de vraag hoe lang je mag rouwen zie je bijvoorbeeld terug in deze stelling:

Je mag je hele leven rouwen, maar als je langer dan 2 jaar hevig rouwt dan is er mogelijk sprake van gecompliceerde rouw.

En met gecompliceerde rouw wordt dan bedoeld dan je ‘niet verder komt’ met je verdriet. Dat je niet weer volledig meedoet aan de maatschappij en/of het sociale leven. Dus hoewel je in theorie de tijd krijgt, is dat in de praktijk weerbarstig.

Na 1 jaar rouw is het een stuk beter. Toch?

Veel mensen hebben onbewust het idee dat, als er één jaar voorbij is, de rouw en het verlies draaglijker worden. Dan heb je immers alle eerste keren gehad?! In de praktijk is dat meestal niet het geval. Sterker nog, het tweede jaar na een verlies is een beetje berucht geworden als zijnde nog veel naarder dan het eerste jaar! In het eerste jaar ben je namelijk nog half in shock. In het tweede jaar maakt de shock steeds meer plaats voor de keiharde realiteit waarmee je voortaan moet leven. Zo vond ik de Tweede Kerst zonder mijn dochter Lucy misschien nog wel verdrietiger dan de eerste.

Persisterende-rouwstoornis in de DSM-5-TR

Volgens de ICD-11 (World Health Organization) kun je, na 6 maanden rouw, over ‘prolonged grief disorder’ spreken! En als het na 12 maanden nog niet ‘over’ is. wordt de diagnose persisterende rouwstoornis mogelijk.

DSM staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Het is een handboek dat wordt gebruikt door clinici en onderzoekers om psychische aandoeningen te classificeren en te diagnosticeren. Het beschrijft verschillende psychische stoornissen, zoals depressie, angststoornissen, bipolaire stoornis en nog veel meer. (Bron: Boompsychologie en psychiatrie)

Ik vind 6 tot 12 maanden een absurd korte periode, waarin rouw nog als een normale en gezonde reactie op verlies wordt gezien! Dan zou ik in theorie dus ook al een rouwstoornis hebben.

En daar geloof ik niks van.

Het voorbeeld van de chimpansees en de rouwende moeder

In haar boek We zullen doorgaan interviewt Lisanne van Sadelhoff onder andere Jos de Keijser. Jos de Keijser is bijzonder hoogleraar psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. In het boek beschrijft Lisanne een lezing van Jos de Keijser. In die lezing laat hij een filmpje zien over rouwende chimpansees.

Groepsdruk bij rouwen

Als een chimpansee haar kind verliest, blijft ze haar dode kind bij zich dragen. De andere chimpansees gaan eten voor haar halen zodat zij kan blijven zitten en treuren om het verlies van haar kind. Maar na een tijdje begint het stoffelijk overschot te ruiken.

De groep stopt dan met eten geven. Als de rouwende chimpansee honger krijgt, gaat ze naar de andere chimpansees toe als ze eten hebben. Maar omdat ze riekt naar rotting, verstoten ze haar! Pas als ze haar overleden kind loslaat, wordt ze weer in de groep opgenomen.

Groepsdruk in de mensenwereld

Volgens Jos de Keijser gaat het in de mensenwereld ook zo. In eerste instantie leven mensen intens mee met je verlies. Ze komen pannetjes eten brengen, en omringen je met zorg. Maar als de tijd verstrijkt, wordt het medeleven minder. Een bedrijfsarts begint te duwen dat je weer aan het werk moet, en je wordt weer op feesten en partijen verwacht.

Megan Devine: geen tijdslimiet op rouw!

Megan Devine is één van de stemmen in Het land van rouw die zich verzet tegen deze onzichtbare tijdslimiet op rouwen. Zij benadrukt dat het oké is, om niet oké te zijn. Ik weet niet in hoeverre ze hierbij wordt beïnvloed door haar Amerikaanse cultuur? In de verhalen van Megan Devine verwachten mensen soms na een paar maanden al dat iemand weer ‘oké’ is. Ik heb niet het idee dat dit in Nederland zo is.

Een balans vinden

Zoals gewoonlijk in het leven, draait het denk ik allemaal om de juiste balans vinden voor jezelf. Ik denk dat rouw inderdaad nooit overgaat. En ik wil ook niet eens dat het overgaat, want mijn rouw verbindt mij met mijn dochter Lucy.

Tegelijkertijd zie ik ook dat je kunt functioneren en leven terwijl je rouwt. Dat is zelfs iets waarnaar ik streef. De theorie van herstelgericht en verliesgericht rouwen vind ik wat dat betreft heel aansprekend.

Daarin herken ik mezelf.

Wanneer is rouwen wél een probleem?

Tegelijkertijd vraag ik me af: wanneer is rouwen wél een probleem? Bestaat er überhaupt zoiets als ’te lang’ rouwen? Is er een manier om een soort zelfonderzoekje te doen om te zien of het oké is hoe je rouwt? Opnieuw grijp ik even terug naar bijzonder hoogleraar Jos de Keijser. Hij benadrukt het belang van ‘functioneren’.

De mate waarin je in staat bent om te functioneren bepaalt denk ik of rouwen een probleem is of niet.

Net als in de wetenschap vragen stellen over iemands functioneren, kun je dat ook over jezelf doen. Stel jezelf de volgende vragen:

• Ben ik in staat te functioneren?
• Kan ik voor mezelf zorgen?
• Kan ik werken?
• Kan ik studeren?
• Kan ik voor de mensen om me heen zorgen?

Zolang je deze vragen met ‘Ja,’ kunt beantwoorden is rouwen volgens mij geen probleem.

Ook niet na 7 jaar.

Of 20.

Wat zijn jouw gedachten over de vraag: ‘Hoe lang mag je rouwen?’