Veerkrachtig rouwen.

Dat is waar Dr. Lucy Hone voor pleit in haar boek Resilient grieving.

Dr. Lucy Hone uit Nieuw Zeeland verloor haar 12-jarige dochtertje Abby in een auto-ongeluk in 2014.

Ze is wetenschappelijk onderzoeker op onder andere het gebied van veerkracht.

Veerkrachtig rouwen

Dr. Lucy Hone schrok terug voor de dingen die mensen tegen haar zeiden na het overlijden van haar dochtertje. Zoals: ‘De kans is groot dat je huwelijk dit niet overleeft,’ en ‘De eerstkomende tien jaar van je leven kun je wel afschrijven, want die heb je nodig om te herstellen van dit verlies.’

Lucy Hone deed destijds wetenschappelijk onderzoek naar menselijke veerkracht. Toen ze haar dochtertje Abbey verloor, vroeg ze zich af hoe en of veerkracht een rol kan spelen bij rouwen. Ze besloot haar psychologische kennis van veerkracht op zichzelf toe te passen na het verlies van haar dochter Abby.

Ze vond dat er iets hulpeloos en hopeloos zat in de manier waarop mensen tegen rouwen aankeken.

Lucy wilde rouwen niet lijdzaam ondergaan, maar er actief mee aan de slag. En ze legde een verband tussen haar wetenschappelijke onderzoek naar veerkracht en rouwen. In haar boek benadrukt ze de positieve rol van veerkracht bij rouwen. Die kun je gebruiken om uit het dal van verdriet te klimmen.

Je bent als nabestaande geen passieve omstander bij je rouwproces en verdriet. Je bent niet hulpeloos overgeleverd aan de storm van verdriet en verlies. Je kunt bepaalde cognitieve, emotionele en gedragsmatige strategieën gebruiken om te rouwen en om de pijn hanteerbaarder te maken.

Mensen zijn erop gebouwd om een verlies te overleven

Rouwen is een normale reactie op het verlies van een dierbare. Het gaat gepaard met verdriet en pijn. Maar het is zeker niet zo dat het betekent dat het nooit meer goed komt met je. Sterker nog, volgens Lucy Hone zijn mensen erop gebouwd om een verlies te doorstaan. We zijn het alleen steeds minder gewend geraakt. Maar de dood hoort simpelweg bij het leven.

Er is hoop!

Met haar boek Resilient grieving wil Lucy Hone ons, reizigers in dit Land van Rouw, een hart onder de riem steken. Haar boodschap is: Ja, je kunt dit verlies overleven, en het leven zal weer beter worden. Ze baseert zich hierbij op haar persoonlijke ervaringen in de afgelopen acht jaar na het verlies van haar dochter Abby én haar wetenschappelijke kennis en onderzoek. Lucy Hone heeft twee doelen met haar boek over veerkrachtig rouwen:

• De manier waarop mensen rouwen veranderen
• De belofte dat je dit verlies kunt overleven.

Je kunt haar boek gebruiken als een praktische gids om je te helpen om te gaan met de pijn en het verdriet om de persoon of personen die je bent verloren. Er is geen ontsnappen aan de pijn van het verlies, maar volgens Lucy Hone zijn er dingen die je actief kunt dóén om jezelf te helpen bij het rouwen. Daarnaast is het ook een informatief boek met informatie die gebaseerd is op ‘resilience psychology’.

Veerkrachtig rouwen versus alles is oké

Net als mij viel het Lucy Hone op dat er geen regels of aanwijzingen zijn als het gaat om rouwen. Alles kan en alles mag. Een bekende uitdrukking is dat rouw net zo is als een vingerafdruk: voor iedereen anders. Er is geen goede of verkeerde manier om te rouwen.

Enerzijds is dat fijn omdat het ruimte biedt. Je doet het nooit verkeerd. Anderzijds kun je je daardoor als reiziger in het Land van rouw behoorlijk verloren voelen! Zo heb ik dat tenminste wel ervaren. Soms kan ik best wat houvast gebruiken in dit vreemde land.

Nadruk op rouw als vingerafdruk maakt passief

Lucy Hone vindt de nadruk op de individualiteit van rouw niet altijd even behulpzaam. Door zo de nadruk te leggen op het feit dat rouw voor iedereen weer anders is, gaat de aandacht vooral naar de erváring van rouw. Zoals de lichamelijke en emotionele reacties die een verlies oproept. Dat gaat volgens Lucy Hone ten koste van strategieën om met rouw om te gaan. Lucy had behoefte om, waar mogelijk, de controle over haar leven (terug) te pakken. Lucy:

‘I wanted to be an active participant in my grieving process, focusing my limited attention and energy on the things I could do to support my wellbeing at this vulnerable time. Rather than risk allowing our family unit, our lives, to fall apart, I became determined to actively employ all the psychological strategies my traumatised brain could recall to help steer us through the turmoil of those first few days and weeks, let alone the months ahead.’

Je hebt doorgaans niet de keuze over wat je overkomt, maar je hebt wel de keuze over hoe je ermee omgaat. Lucy Hone stelt dat het mogelijk is om te rouwen én tegelijkertijd een goed leven te leiden.

22 Veerkrachtig rouwen tools

1. Stel jezelf de vraag: ‘Helpt dit mij? Of maakt het dat ik me slechter voel?’ Deze vraag kan je helpen om beslissingen te nemen.
2. Wees je bewust van waar je je aandacht op richt. Zie je aandacht als het licht van een lantaarn. Waar wil je op focussen?
3. Lucy Hone mocht van zichzelf maximaal 2 ‘Wat als vragen’ aan zichzelf stellen per dag. Zoals: ‘Wat als we dat weekend niet waren weggegaan, zou Abby dan nog geleefd hebben?’ Als ze zichzelf twee van dit soort vragen had gesteld, richtte ze daarna haar aandacht bewust op iets anders.
4. Sta open voor de pijn en het verdriet van het verlies. Laat het over je heen komen.
5. Lucy wijst erop dat verdriet soms zomaar ineens de kop kan opsteken en je kan overspoelen. Ik heb dat ergens op dit blog ‘struikrovers’ genoemd. Het is goed om je hiervan bewust te zijn. Als het je dan overkomt dan weet je wat het is.
6. Mindfulness vindt Lucy Hone ook helpend bij pijn over een verlies. Het helpt je om de pijn die je voelt te hanteren en als het ware te observeren. Daardoor word je er minder door overspoeld.
7. Houd vast aan routines en ritmes! Ah, deze is niet aan dovemansoren besteed voor mij. Ik ben dol op routines, en heb ze na het overlijden van Lucy dankbaar gebruikt als houvast. Volgens Lucy Hone zijn routines heilzaam omdat ze je gestresste lichaam en geest de boodschap geven dat het oké is. Dat het nu weer rustig is, en dat ze kunnen kalmeren en niet in opperste staat van paraatheid hoeven te zijn.
8. Accepteer het verlies. Accepteer wat er is gebeurd. Lucy Hone erkent dat dit makkelijker gezegd dan gedaan is. Toch zegt ze dat zij zich vrijwel meteen bij het onvermijdelijke heeft neergelegd. Jezelf afvragen wat je anders had kunnen doen kost energie die je nodig hebt om te overleven.
9. Positieve dingen en gevoelens helpen. Ze kunnen een soort welkome hap lucht zijn in een zee van verdriet. Uit onderzoek blijkt dat mensen die elke dag 3 dingen noemen waar ze die dag dankbaar voor zijn, zich een half jaar later minder somber voelen.
10. Lucy Hone schrijft dat ze zeker in het eerste jaar na haar overlijden voortdurend aan haar dochter Abby moest denken. Dit vind ik heel herkenbaar. Hier noemt Lucy Hone de theorie van herstelgericht rouwen en verliesgericht rouwen. Het is oké om afleiding te zoeken van het voortdurend denken over de persoon die je bent verloren. Het is oké om Netflix te kijken of iets heel anders te gaan doen. Het is oké om zo nu en dan vrij te nemen van rouwen.
11. Denk realistisch optimistisch. Dit komt neer op de woorden uit de Serenity Prayer. Weet wat je niet kunt veranderen en accepteer dat, en doe je best voor dingen waar je wel invloed op hebt.
12. Stel jezelf de vraag: ‘Waar hoop je op?’ Dat kunnen hele kleine dingen zijn. Bijvoorbeeld je bed uitkomen die dag. In mijn geval: ‘Nu Lucy er niet meer is, en ik haar niet kan redden, wat hoop ik nu nog?’ Dan hoop ik dat het met mijn andere kinderen goed gaat, dat ik in de toekomst niet meer zoveel pijn voel om Lucy, dat mijn man en ik dit samen overleven.
13. Contact met anderen. Dit vind ik een lastige, omdat ik vooral de behoefte voel om me terug te trekken…..
14. Een omgeving die begrijpt dat er periodes zullen zijn dat het niet zo goed met je gaat. En die geduldig zijn, en rustig afwachten tot het weer beter gaat. Deze spreekt mij dan wel weer enorm aan.
15. Wees je bewust van je sterke punten, en gebruik die om je verlies te overleven. Lucy Hone adviseert de VIA test om voor jezelf in kaart te brengen wat je sterke punten zijn. Bij mij was dat ‘Perseverance,’ oftewel doorzetten.
16. Ga zorgvuldig met je energie om. Voor Lucy Hone betekende dit dat ze aan zichzelf en haar omgeving toegaf dat ze heel moe was. Ook ik herken die intense vermoeidheid. Hij is er niet altijd, maar ik heb een paar keer dagen gehad dat ik niet eens kon gaan hardlopen. En als ik te moe ben voor hardlopen, dan is het echt niet best gesteld met mij.
17. Zorg voor voldoende lichamelijke activiteit, adviseert Lucy Hone. Dat is goed voor zowel je lichaam als geest. Ik ben dit met haar eens, maar zoals ik hierboven schreef is dit niet altijd even makkelijk als je erg last hebt van vermoeidheid.
18. Betekenis geven aan het verlies is een belangrijk onderdeel van het rouwproces. David Kessler noemt dit de zesde fase van het rouwproces van Elisabeth Kübler-Ross. Het is de kunst om het verlies als het ware onderdeel te maken van je levensverhaal. Dit blog is hier ook een voorbeeld van. Als er bijvoorbeeld zelfs maar 1 persoon is die mijn blog leest en die zich erdoor getroost kan voelen, dan ben ik al blij. Dan levert het verlies van Lucy iets goeds op.
19. Wat heeft je dierbare je gegeven? Wat heb je van hem of haar geleerd?
20. Ontdek een nieuwe manier om de relatie met de overledene vorm te geven. Ook al leeft iemand niet meer, dat wil niet zeggen dat je niet meer van die persoon kan houden. Gelukkig! Voor mij zijn dit bijvoorbeeld bepaalde rituelen. Elke ochtend als ik ga koffiedrinken, steek ik een kaarsje voor Lucy aan. En op vrijdag, als ik pizza eet, denk ik aan Lucy voordat ik mijn eerste hap neem, want ik weet dat zij op vrijdag altijd spinaziepizza at. En ik draag om mijn rechterpols een satijnen armbandje met Lucy’s geboortesteen. Zo draag ik haar als het ware bij me. ‘You have not lost all of the things that you loved most about your loved one. They are in you. You can carry them with you for the rest of your life.’ Persoonlijke rituelen kunnen hierbij helpen.
21. Bijna iedereen kent het verschijnsel van PTSS, een post traumatisch stress syndroom. Maar veel minder bekend is Post Traumatische Groei! Lucy Hone vindt het belangrijk om de mogelijkheid dat vreselijke gebeurtenissen niet alleen maar kommer en kwel zijn te noemen. Post traumatisch groei komt niet van de nare gebeurtenis, maar van de manier waarop je er uiteindelijk meer omgaat. De strijd die je voert om te overleven. Nietzsche zei het al: ‘Als je er niet dood aan gaat, maakt het je sterker.’
22. Wees je ervan bewust dat de dood bij het leven hoort. Het is onvermijdelijk.

Veerkrachtig rouwen wil niet zeggen dat je geen verdriet mag hebben

Lucy Hone benadrukt keer op keer dat veerkrachtig rouwen niet betekent dat wat er gebeurd is niet afschuwelijk is. Ze waakt voor zogenoemde giftige positiviteit. Ondanks de theorie dat je de band met je dierbare kunt behouden, doet het verlies hartstikke pijn. Rouwen is een voortdurend proces dat je kunt vergelijken met eb en vloed. Sommige periodes gaat het beter, andere periodes juist weer slechter. En dat is oké.

Mijn gedachten over veerkrachtig rouwen

Ik ben zeer op mijn hoede voor het idee dat je een jaar na het verlies van je kind wel weer op orde moet zijn. Of de dooddoener dat ‘niets voor niets gebeurt.’ Of het idee dat het feit dat Lucy er niet meer is, ergens goed voor is, en dat ik mijn zegeningen moet tellen.

Ik wil niet lamenteren

Tegelijkertijd ben ik óók op mijn hoede voor lamenteren en jammeren. Ja, het feit dat Lucy er niet meer is doet enorm pijn. Soms beneemt die pijn me de adem. Maar met een soort grimmige vastberadenheid wil ik me daardoor niet ‘klein’ laten krijgen. In plaats van ten onder te gaan aan mijn verdriet, zoek ik liever naar manieren om Lucy in mij mee te dragen. Naar manieren om het draaglijker te maken. Om het verlies te integreren in mijzelf en in mijn leven.

Ik denk dat het daarom is dat Lucy Hones gedachten over veerkrachtig rouwen mij erg aanspreken. Ze geven een houvast en hoop voor de toekomst. Ook nemen ze wat weg van de hulpeloosheid en de hopeloosheid. Weliswaar ben je overgeleverd aan de wrede realiteit, maar je kunt daar wel degelijk iets mee doen. Je hoeft het niet allemaal passief te ondergaan. Het boek Resilient Grieving helpt me om vaste grond onder mijn voeten te vinden.

Lucy zal altijd een deel van mij blijven. Evenals de pijn om het feit dat ze er niet meer is. Maar ik wil proberen mijn leven daarom heen vorm te geven.

Resilient Grieving kopen

Helaas is dit boek (nog) niet in het Nederlands vertaald. Ik hoop dat dit nog gaat gebeuren. Voor nu is er alleen de Engelse versie, die gelukkig niet duur is. Nog geen 14 euro bij bol.com.

Leestip

De fases van rouw

Wat vind jij van het idee van veerkrachtig rouwen?