The Grieving Body – Wat weet je lichaam over rouw dat jij niet weet?

Sinds het plotselinge overlijden van mijn dochter Lucy ‘doet’ mijn lichaam soms rare dingen. Zoals die tiende augustus in 2022 toen het onbeheerst ging trillen. En tegenwoordig slaat het vaak midden in de nacht alarm, en trekt mij hardhandig uit mijn slaap alsof er een brandalarm afgaat. Steeds vaker vraag ik me af:

‘Wat weet mijn lichaam dat ik niet weet?’

Is het belangrijk om meer aandacht te besteden aan mijn lijf? Dus toen ik hoorde over Mary Frances O’Connors nieuwste boek ‘The Grieving Body,’ besloot ik dat te lezen. Een soort zuchtend toegeven dat mijn lichaam ertoe doet, en dat het aandacht behoeft. Dat het misschien zelfs wel belangrijke informatie biedt. Hieronder mijn verslag van dit boek.

The Grieving Body

Net als in haar boek The Grieving Brain/ Het rouwende brein geeft Mary Frances O’Connor een heleboel technische informatie over de werking van ons lichaam op een toegankelijke en begrijpelijke manier. Maar dat wil niet zeggen dat het makkelijk is. Omdat ze heel grondig lichamelijke processen beschrijft, tot aan de namen van individuele cellen toe, vond ik het soms wel wat technisch en daardoor lastig. Maar dat ligt zeker niet aan Mary Frances’ uitleg. Behalve de uitgebreide biologische uitleg beschrijft ze ook veel onderzoeken op het gebied van rouw en het lichaam.

De belangrijkste boodschap uit het boek The Grieving Body

De belangrijkste boodschap in het boek The Grieving Body is eigenlijk heel simpel:

Als je een dierbare verliest, dan gebeurt er ook van alles in je lichaam.

Zo blijkt uit onderzoek dat mannen die hun partner verliezen, de eerste drie maanden na dat verlies bijna twee keer zoveel kans hebben op een hartaanval! Dit komt simpelweg omdat onze lichamen zich afstemmen op onze dierbaren. En als die dierbare dan ineens wegvalt, raakt het lichaam uit evenwicht. Mary Frances noemt je partner zelfs een ‘externe pacemaker’! Onbewust stemt je hart en hormoonhuishouding zich af op de aanwezigheid van je man of vrouw.

Je dierbare is je externe pacemaker

‘Stel je voor,’ schrijft Mary Frances, ‘dat je lekker aan het fietsen bent en ineens moet je remmen. Je handen grijpen naar de handremmen van je fiets, maar die zijn er niet. Je was vergeten dat je op een fiets zit met een terugtraprem!’

Iets waarop je rekent, is er ineens niet.

In deze vergelijking is je partner de ontbrekende handrem. Je lijf reageert op het ontbreken van iets dat er altijd was met een verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk etc. Dit (leer)proces waarbij het lichaam zich langzaam maar zeker aanpast aan het ontbreken van je dierbare gebeurt grotendeels onbewust.

Je lichaam moet leren om te functioneren zonder je dierbare

Tot het lichaam zich heeft aangepast, maakt de lichamelijke ontregeling ons kwetsbaarder voor allerlei virussen, bacteriën en allerlei andere aandoeningen. Mary Frances vergelijkt het een beetje met zwanger zijn: dat is geen ziekte, maar als je zwanger bent heb je wel wat meer risico op bepaalde problemen. Dat geeft niks, en daar kun je rekening mee houden en dat compenseren. Mary Frances vindt het daarom een goed idee om een check-up te doen bij je huisarts na een ingrijpend verlies.

Rouw maakt je lijf kwetsbaarder voor ziekte en dergelijke

De lichamelijke ontregeling maakt ons kwetsbaarder voor allerlei virussen, bacteriën en andere aandoeningen. Mary Frances vergelijkt het een beetje met zwanger zijn: dat is geen ziekte, maar als je zwanger bent heb je wel wat meer risico op bepaalde problemen. Dat geeft niks, en daar kun je prima rekening mee houden en dat compenseren. Mary Frances vindt het daarom een goed idee om een check-up te doen bij je huisarts na een ingrijpend verlies.

Reacties op een verlies: protest en wanhoop

De hechtingstheorie voorspelt twee reacties op het overlijden van een dierbare die vervolgens ook in diverse onderzoeken zijn aangetoond:

• Protest: de schrik en ontzetting dat iemand er ineens niet meer is.
• Wanhoop: het besef dat iemand echt, werkelijk niet  meer terugkomt.

Deze twee reacties zijn onderdeel van een natuurlijk leerproces van je lichaam na het verlies van een dierbare!

The Grieving Body: Samenvattend

Als iemand waarvan je heel veel houdt doodgaat, dan veroorzaakt dat een lichamelijke reactie. Sommige dingen merk je, zoals trillen van schrik. Andere reacties van je lichaam zijn onbewust zoals een verhoogde hartslag en een verhoogde bloeddruk. Deze reacties verdwijnen weer als je lichaam zich heeft aangepast aan de nieuwe situatie. Maar je lijf heeft hier tijd voor nodig.

Check-up bij huisarts versus lichamelijke klachten zijn normaal

Als je na een overlijden ineens vaak verkouden bent, of lichamelijke klachten hebt, dan is dat in principe heel normaal! Dat komt dus omdat je lichaam ontregeld is geraakt door je verlies en daardoor tijdelijk kwetsbaarder is.

De lichamelijke symptomen van rouw zijn niet een medisch probleem

Tegelijkertijd vindt Mary Frances het een goed idee om na het verlies van een dierbare even een checkup te laten doen bij je huisarts. Gewoon om uit te sluiten dat er iets ernstigs aan de hand is. Maar afgezien daarvan is het dus heel normaal als je conditie minder goed is.

Wat betekent dit nou concreet voor jou als je iemand bent verloren?

Ben jij recent iemand verloren? Weet dan dat je lijf druk bezig is om zichzelf opnieuw in te stellen. Dat kost tijd en energie. Gun jezelf en je lichaam de tijd om dat te doen. Mary Frances adviseert om te kijken hoe je je lichaam kunt helpen en ondersteunen bij het aanpassingsproces. Bijvoorbeeld door ontspanningsoefeningen te doen, mindfulness of yoga.

Over het boek The Grieving Body

Net als The Grieving Brain is Mary Frances O’Connor’s boek The Grieving Body heel goed geschreven. Als je het leest ben je daarna uitstekend op de hoogte van alle onderzoeken naar rouw en wat het doet met het menselijk lichaam. Mary Frances O’Connor is bovendien niet de eerste de beste: ze is neurowetenschapper en psycholoog en baseert zich op wetenschappelijk onderzoek.

Ze schreef The Grieving Body heel bewust om mensen te helpen en te informeren. Dat doet ze door wetenschappelijke inzichten te delen en door ook haar eigen ervaringen te vertellen. Ze vertelt bijvoorbeeld over haar rouw na het overlijden van haar moeder met wie ze een moeizame relatie had. Daarnaast kreeg Mary Frances de diagnose MS en ook dat roept gevoelens van rouw op.

Mijn ervaringen met mijn lijf

Zoals ik al schreef was de eerste reactie van mijn lichaam op het bericht van Lucy’s overlijden intense schrik en trillen en beven. Ook kon ik een week lang niet hardlopen; wel kon ik wandelen. In het eerste jaar na Lucy’s overlijden ben ik inderdaad relatief vaker ziek geweest, zij het in de vorm van flinke verkoudheden met koorts. Ook waren zowel mijn man als ik vaak heel erg moe. Dat uitte zich er bijvoorbeeld in dat we een paar keer dansles afzegden omdat één ons te moe was, iets wat we voor Lucy’s dood nooit deden.

Het is nu tweeënhalf jaar geleden, en ik heb regelmatig het gevoel dat de schrik van 10 augustus 2022 nog steeds in mijn lijf zit, als een soort gif. Door elke dag te gaan hardlopen hoop ik die overtollige adrenaline en cortisol op een natuurlijke manier af te voeren. Daarnaast mediteer ik twee keer per dag, en doe ik sinds kort een meditatie waarbij je echt je hele lichaam langs gaat. (Ik gebruik op het moment vooral de Insight Timer app).  Door The Grieving Body ben ik mij er meer van bewust geworden dat ik niet de enige ben die rouwt: mijn lijf doet dat ook.

The Grieving Body lezen

Je vindt The Grieving Body onder andere bij bol.com en je lokale boekhandel. Er komt ongetwijfeld een Nederlandse vertaling aan.

Mary Frances O’Connor in de podcast Dead Talks

In onderstaand filmpje zie je een goed interview met Mary Frances over haar boek The Grieving Body. Het duurt ongeveer 50 minuten en vertelt veel van wat ook in het boek staat. Handig voor als je het boek toch wat te ingewikkeld vind om te lezen.

Leestip

Van missen krijg je het koud

Wat zijn jouw lichamelijke ervaringen met rouw?