Last updated on november 25th, 2024 at 10:30 am

Als iemand een been breekt, verwacht je niet dat die persoon de volgende dag gaat skiën. En als je een hersenschudding oploopt, wordt rust voorgeschreven. Maar als iemand een dierbare verliest wordt soms (te snel) verwacht dat iemand weer ‘normaal meedoet’ met het leven.

Maar neurowetenschapper en psycholoog Mary-Frances O’Connor beschrijft rouwen als een leerproces in haar boek Het rouwende brein.

Een leerproces van je hersenen om precies te zijn.

En dat heeft tijd nodig.

Logisch, want je leert toch ook niet in één dag lezen? Of autorijden?

Rouwen = leren

Mary-Frances O’Connor deed onderzoek naar wat er in de hersenen van mensen gebeurt als ze iemand verliezen. Dus niks geen gepraat over emoties, maar gewoon technisch meten. En dan blijkt dat je hersenen heel wat werk te verzetten hebben als je iemand verliest!

‘Rouw is voor het brein een hartverscheurend en pijnlijk probleem om op te lossen.’

Ik weet niet of jij weleens een puzzel hebt gemaakt, en dat je een bepaald stukje maar niet kon vinden? Dat is heel irritant en vervelend, want dan is je puzzel niet compleet. Toen ik Mary-Frances O’Connors verhaal las over onze hersenen en rouwen kwam die vergelijking bij mij op.

Dit gebeurt er in je hersenen als je iemand verliest

Als je een dierbare verliest, dan raakt je brein in de war. Ineens klopt je innerlijke landkaart niet meer. Onderstaande giph van president Biden geeft prachtig weer wat er met je brein gebeurt als je rouwt:

Je brein als je persoonlijke TomTom of Google Maps

Volgens Mary Frances O’Connor kun je je hersenen zien als je persoonlijke TomTom of Google Maps. Je hersenen hebben een persoonlijke kaart van je leven en de mensen in je leven. En als er dan ineens een persoon uit verdwijnt, dan hebben je hersenen tijd nodig om dit te verwerken. ‘Rouwen vereist neurologische herbedrading!

Volgens Mary O’Connor is het verlies van een dierbare voor je hersenen een probleem dat ze moeten oplossen. Je verwacht iemand op een bepaalde plek, maar die persoon is er niet!

Het klopt niet!

En elke keer dat je ermee geconfronteerd wordt dat iemand er niet meer is, doet dat weer pijn. Dat komt volgens Mary O’Connor dus doordat je hersenen worstelen met de veranderde situatie. En het punt is: je hersenen gaan je innerlijke landkaart niet updaten op basis van één ervaring.

Dinsdag 17.30: mijn dochter Lucy belt! Niet…

Dus toen mijn dochter Lucy de eerste dinsdag na haar overlijden mij niet belde om 17.30 was dat voor mijn hersenen nog geen aanleiding om te updaten dat ze ook nooit meer zou bellen. Daarvoor zijn vele dinsdagen nodig, en vele pijnlijke momenten van besef:

‘Oh nee…. Lucy zal nooit meer bellen….’

Dat betekent dus ook dat je, om verder te komen in je rouwprocces (pijnlijke) ervaringen nodig hebt. Anders leren je hersenen immers niet dat je innerlijke landkaart niet meer klopt, en moet worden geüpdate. Lekker dan. Dit vind ik trouwens wel vrij Calvinistisch: alleen groei als het pijn doet, maar ik moet toegeven dat het wel logisch klinkt.

‘Ik weet het wel, maar het is net alsof het niet tot me doordringt…’

Ik heb het regelmatig gezegd:

‘Ik weet het wel, van Lucy, maar toch is het net alsof het niet helemaal tot me doordringt….’

Soms zeg ik het nog weleens.

En ik herinner me dat ik helemaal in het begin ook weleens zei: ‘Het zal heus niet zo’n vaart lopen met dat dood zijn.’ Deze merkwaardige paradox, van weten dat iemand er niet meer is  en toch die persoon toch verwachten is volgens Mary O’Connor dus heel normaal. Mary O’Connor schrijft dat ons brein ’twee elkaar uitsluitende overtuigingen naast elkaar laat bestaan.’  Ook schrijft ze:

‘Het is wellicht het wreedste aspect van de menselijke natuur dat we in staat zijn deze wederzijds onverenigbare overtuigingen te ervaren.’

Een overleden dierbare zien: geen teken van gene zijde…

Veel mensen zien soms een overleden dierbare, of ze ruiken een bepaalde geur die bij iemand hoorde. Dat wordt vaak geïnterpreteerd als een mooi teken van ‘gene zijde’. Maar daar maakt Mary O’Connor korte metten mee!

Denken dat je een dierbare ziet, is simpelweg je hersenen die nog steeds niet geüpdate zijn en je ‘valse’ beelden voorschotelen.

Mensen die denken dat ze hun overleden partner of kind zien lopen zijn dus niet gek. Er is een wetenschappelijke verklaring voor.

Dat maakt Het rouwende brein enerzijds een fijn boek omdat het veel verklaart, maar anderzijds kan het ook wat van je afnemen. Zoals het mooie idee dat je dierbare er nog is, en je zo nu en dan een teken van aanwezigheid stuurt.

Over het boek Het rouwende brein

Het rouwende brein is een toegankelijk geschreven boek over wat er in hersenen gebeurt bij rouw. Het verklaart veel emoties en gedachten van rouwende mensen, en dat kan heel prettig zijn en een gevoel van:

‘Ahaaa! Daar komt dat door,’ opleveren.

Tegelijkertijd kan rouw reduceren tot een neurologisch proces ook een bepaalde verarming met zich meebrengen. Wil je de pijn en het verdriet om je dierbare gereduceerd zien tot een technische kwestie van een hersen update?

Daarnaast is het weliswaar toegankelijk geschreven, maar de informatie is soms best technisch. Mary-Frances O’Connor haalt veel wetenschappelijke onderzoeken aan. Ik zou me kunnen voorstellen dat als je net iemand bent verloren, dit boek her en der te technisch voor je is.

Maar met die kanttekeningen vind ik het toch nog steeds een goede aanvulling op alle andere boeken over rouw.

Het rouwende brein kopen

Het rouwende brein is te koop bij bol.com en je lokale boekhandel.

Meer leren van Mary O’Connor Frances?

Mary O’Connor Frances is te horen in diverse podcasts. Onder andere Kwik Brain met Jim Kwik, Daughterhood en Speaking of Psychology.  Wel zijn ze allemaal Engelstalig. Hieronder een gesprek met de Nederlandse Riet Fiddelaers-Jaspers over Het Rouwende brein. Zij heeft The Grieving Brain vertaald!

Leestips

Rouw omdenken

Doorgaan is niet hetzelfde als loslaten

Leven in de rouwerij

Wat vind jij van het idee dat de aanwezigheid van een overleden dierbare voelen simpelweg een ‘error’ van je hersenen zou kunnen zijn?