Rouw kent geen deadline – waarom deze New Yorker cartoon hard aankwam

Er is commotie ontstaan in Het land van rouw door een cartoon in de New Yorker. Het gaat om een afbeelding waarop je een therapeut ziet en een cliënt die het moeilijk heeft. Daaronder staat de tekst:

‘You’ve entered the final stage of grief – milking it’.

Deze cartoon valt bij veel (rouwende) mensen in slechte aarde. Ze vinden hem onder andere beledigend, pijnlijk en lomp.

Wat is het probleem met deze cartoon?

De cartoon impliceert dat rouw een lineair proces is met een einddatum – alsof het verdriet op een gegeven moment over is en het een keuze is om vast te houden aan de pijn. Maar rouw kent geen eindpunt.

Het probleem met deze cartoon is dat de praktijk anders is. Verdriet is de keerzijde van liefde. En omdat liefde voor een overleden dierbare nooit ophoudt, blijft ook de rouw. Maar die rouw wordt wel degelijk hanteerbaarder, zoals het model van Tonkin laat zien. Het verdriet en de pijn blijven even groot, maar daar om heen groeit meer ruimte.

Ja maar, de DSM-V dan?

Toch geef de DSM-V wel degelijk een aantal criteria die kunnen wijzen op een zogenoemde persisterende rouwstoornis:

• A.Het overlijden van de naaste is minstens 12 maanden geleden.
• B. De meeste dagen een intens kwellend verlangen naar de overledene en/of preoccupatie met gedachten of herinneringen aan de overledene.
• C. Sinds het overlijden minstens 3 van de volgende symptomen op de meeste dagen (als gevolg van het overlijden): verwarring over eigen identiteit; gevoel van ongeloof over het overlijden; vermijding van zaken die eraan doen denken dat de persoon is overleden; intense emotionele pijn; moeite om na het overlijden de eigen relaties en activiteiten weer op te pakken; emotionele verdoofdheid; gevoel dat het leven zinloos is; intense eenzaamheid.
• D.Klinisch significante lijdensdruk
• E.Duur en ernst vallen duidelijk buiten de verwachte normen.
• F. Symptomen kunnen niet door andere aandoeningen worden verklaard.

Rouw als stoornis heeft twee kanten

Het positieve aan ‘te lang‘ rouwen als officiële stoornis is dat het dan (in theorie) makkelijker is om hulp te krijgen. De negatieve kant is dat zo’n diagnose mogelijk iets wat normaal is, verdriet om iemand die is overleden, tot een stoornis maakt. Dan kom je toch weer bij de vraag uit:

Wanneer duurt rouw ’te lang’?

Is dat na één jaar? Is dat na twee jaar? Is dat na acht jaar?  En wanneer, om met de cartoon in de New Yorker, te spreken: ‘Melk je het uit?!’

Wat vind ik van deze cartoon?

Ik kan de cartoon over rouw in The New Yorker ook niet waarderen. Dat komt omdat ik toch al vaak het gevoel heb dat ik ‘moet opschieten,’ en ‘weer normaal’ moet gaan doen. En met normaal bedoel ik dan dat ik weer net zo moet gaan leven als voor Lucy’s overlijden en dat wíl en kan ik niet. Het idee van de cartoon dat ik mijn verdriet en rouw om haar dood zit uit te melken vind ik pijnlijk…

En dit vindt mijn man ervan

Ik liet de column ook aan mijn man zien. Hij schoot tot mijn verbijstering in de lach!

‘Vind je dat grappig?’

‘Ja,’ grinnikte hij.

‘Wat vind je er in vredesnaam grappig aan?’ vroeg ik verbaasd.

En toen antwoordde hij iets wat ik eigenlijk wel briljant vind:

‘Omdat het zo absurd is. Het is een contradictio in terminis. Wie zou nu iets uitmelken wat zo pijnlijk is.’

Daar heb ik niets meer aan toe te voegen.