Rouw op de leedladder: wie heeft het grootste verdriet?

Als er geen leedladder bestaat, waarom hebben we het er dan zo vaak over? Is dat niet juist een teken dat we stiekem toch rouw rangschikken in erg, erger en minder erg? Ik betrapte mezelf hierop bij de beelden van Vitesse-supporters in het zes uur journaal.

‘The worst loss is always your loss’

We hadden net hartverscheurende beelden van de situatie in Gaza gezien, en daarna kwamen diepbedroefde Vitesse-fans aan het woord die treurden om het verlies van hun proflicentie. Onwillekeurig ging het door mijn hoofd:

‘Nou nou… Er zijn ergere dingen? Zoals mensen die omkomen van honger?’

Met andere woorden: ik had de neiging om het verdriet van de Vitesse-fans langs een denkbeeldige verdrietladder te leggen. Maar ik weet ook: ik heb makkelijk praten, want ik geef helemaal niets om voetbal. Vervolgens moest ik denken aan iets wat de Amerikaanse rouwdeskundige David Kessler zegt:

‘The worst loss, is always your loss.’

En als ik iets belangrijk vind, dan is het wel respectvol zijn voor de pijn van een ander. Je weet immers niet hoe het voor hem of haar voelt. En als ik het goed begrijp kan een voetbalclub voor mensen echt als familie voelen en verweven zijn met hun leven. Als dat wegvalt, dan laat dat een pijnlijke leegte achter.

Waarom vergelijken we zo graag?

Maar als je rouw niet kunt vergelijken, waarom doen we het dan zo graag? Niet voor niets geldt immers de wijsheid dat je geen appels met peren moet vergelijken. Ik denk dat we vergelijken omdat we houvast zoeken. Net zoals ze in het ziekenhuis vragen: ‘Hoe erg is de pijn op een schaal van 1 tot 10?’ proberen we met vergelijken grip te krijgen op rouw en verdriet.

We proberen in te schatten hoe erg het verdriet is, zodat we het kunnen plaatsen. En dan komt dus die denkbeeldige leedmeter om de hoek kijken. Hoe hoger een verlies op de leedladder staat, hoe erger we het voor iemand vinden, en hoe meer tijd en medeleven we iemand gunnen.

Dus vooruit, laat ik mij toch eens wagen aan zo’n politiek incorrectie leedladder…

Leedladder van overlijdens

Hier is mijn volstrekt subjectieve en totaal onzinnige poging om verdriet te rangschikken – juist om te laten zien hoe absurd zo’n leedladder is. Je kunt rouw bij wijze van spreken net zo goed op een keukenweegschaaltje leggen.

1. Met stip bovenaan het overlijden van een kind. (Extra bonuspunten als het onverwachts is)
2. Partner
3. Broer of zus
4. Ouder
5. Hond
6. Kat
7. Konijn
8. Kanarie
9. Goudvis
10. Wandelende tak

Leedmeter van andere verliezen

Naast rouw door een overlijden heb je ook rouw door andere verliezen. Zoals:

1. Gezondheid
2. Baan
3. Partner door echtscheiding
4. Verhuizing
5. Voetbalclub gedegradeerd

Het probleem met dit soort vergelijkingen is dat de pijn en het verdriet door een verlies voor iedereen weer anders zullen zijn. Ik kan dan wel denken dat een goudvis op nummer 9 van de leedladder staat, maar als je een innige band had met Goudje, dan staat ze voor jou misschien wel op de tweede plek.

Ja maar, hoe zit het dan met relativeren?

Alles goed en wel, maar hoe zit het met relativeren? Ik voel oprecht mee met de fans van Vitesse, maar bij het zien van hun verdriet naast de beelden uit Gaza, dacht ik onwillekeurig dat ze blij mogen zijn dat ze nog leven en gezond zijn. En toch… weet ik dat het voor de mensen in Arnhem écht voelt alsof er een stukje van hun leven is verdwenen.

Rouw is geen wedstrijd

Relativeren begint vaak met het beruchte zinnetje: ‘In ieder geval…’ en dan volgt er iets dat je erop wijst dat het altijd nog erger had gekund. Toch kan relativeren soms wel degelijk helpen, doordat het je pijn in een ander perspectief zet. Het wordt pas een probleem als ándere mensen ongevraagd jouw pijn gaan relativeren en je daardoor het gevoel krijgt dat ze het onzin vinden. Of als je zélf je rouw bagatelliseert:

‘Wat zit ik hier te zeuren over het overlijden van mijn kind. In Gaza verliezen mensen voortdurend kinderen.’

Dat kan heel pijnlijk zijn. Want wie heeft er dan zorg en aandacht voor jouw pijn en verdriet?

Misschien is de enige echte ‘leedladder’ die telt de jouwe. Niet zozeer om te vergelijken, maar om te beseffen wat voor jóu essentieel is. Voor de een is dat familie, voor een ander een voetbalclub, een huisdier, of gezondheid.