De kwestie: ‘In ieder geval’
Begin een zin tegen iemand met verdriet nooit met: ‘In ieder geval,’ zegt rouw expert David Kessler. Bijna iedereen vindt het moeilijk:
Wat zeg je tegen iemand die een dierbare is verloren?
Onze natuurlijke reactie is doorgaans dat we willen helpen. We willen het beter maken. We willen troosten. En soms beginnen we dan met: ‘In ieder geval.’
Vermijd ‘In ieder geval…’
Vermijd zinnen die beginnen met: ‘In ieder geval…’ Zoals daar zijn:
In ieder geval heeft hij een mooi leven gehad.
In ieder geval hoeft ze nou niet meer te lijden.
In ieder geval kun je nog andere kinderen krijgen.
In ieder geval heeft hij 50 mogen worden.
In ieder geval heb je je andere kinderen nog.
In ieder geval ging het snel.
Wat is het probleem met In ieder geval?
Nou denk je misschien: ‘Wat is er mis met In ieder geval?’ Dat zal ik je vertellen! Na iedere In ieder geval volgt doorgaans iets wat afbreuk doet aan het verdriet. Het doet geen recht aan de emoties van de rouwende. Het minimaliseert de pijn die iemand voelt, en dat doet pijn! David Kessler heeft hier een mooie term voor:
Iemand ‘bright siden.’
Er is geen zonzijde aan het verlies van een dierbare. En als iemand verdriet heeft om een verlies is het niet helpend als je hem of haar wijst op ‘de plussen’. Niet alles heeft een zonzijde! Geef iemand de ruimte om zijn of haar verdriet te voelen zonder dat je het probeert te fiksen. Echte troost is luisteren, en de pijn en het verdriet niet minimaliseren.
Voorbeeld: Wees dankbaar
Deze week kwam ik op Instagram een filmpje tegen van David Kessler. Daarin vertelt hij over iemand die als reactie kreeg dat ze ‘dankbaar’ moest zijn. Dat is een soort variant op ‘Achter de wolken schijnt de zon.’ David Kessler benoemt dat niemand ’s ochtends opstaat en denkt:
‘Zo vandaag ga ik eens iets onprettigs zeggen tegen iemand met verdriet.’
Maar hij roept op om goed na te denken over wat je zegt, en hoe het kan overkomen. Hij zegt:
Rouwende mensen zijn veerkrachtig, maar ook kwetsbaar.
Dat zinnetje trof mij erg. Ik voel me inderdaad vaak erg kwetsbaar. Soms bijna als een open wond. Wat iemand zegt kan dan al snel bezeren… Ook al weet ik dat het goed bedoeld is. Zo schreef iemand recent: ‘Ik heb het idee dat je wel ademt maar niet meer leeft.’ Ouch.
Het goede nieuws
Er is ook goed nieuws als het gaat om omgaan met iemand die verdrietig is omdat hij of zij iemand is verloren.
En dat is dat je het niet voor ze kunt oplossen.
Je kunt de pijn van hun verlies niet wegnemen, en je kunt het verlies niet ongedaan maken. Dat haalt de druk van de ketel. Je hoeft iemand niet te ‘redden’ uit het verdriet. Dat kan niet. Rabbi Anne Brener schrijft hierover in haar boek Mourning Mitzvah:
‘Knowing that what can be done as a caregiver has limits can make it less threatening for those who want to help. We are off the hook with regard to performing magic tricks of healing.’
Wat dan overblijft is simpelweg er zijn.
Je hoeft niet eens wat te zeggen.
Luisteren is vaak genoeg.
Vuistregels voor de omgeving samenvattend
Veel mensen zijn bezorgd dat ze iets stoms zeggen, of ‘het verkeerde’ tegen iemand met verdriet. Vier vuistregels zijn handig om te onthouden:
- Je kunt het probleem niet oplossen, dus dat hoef je ook niet te proberen.
- Vermijd zinnen die beginnen met ‘In ieder geval’.
- Luister naar de persoon met verdriet.
- Noteer belangrijke data in je agenda: denk aan sterfdatum, verjaardag overledene en feestdagen. Stuur op die dagen een kaartje of appje om te laten weten dat je aan iemand denkt. Ik kan je niet zeggen hoeveel het voor mij betekent als iemand eraan denkt dat het Lucy’s verjaardag is, of de datum dat ze is overleden.
‘In ieder geval’ eindigt vaak inderdaad niet met iets troostends of goeds, hoe goedbedoeld ook.
Zo leren we allemaal van jouw verlies. Was het je maar bespaard gebleven…
Het is alsof één verkeerde opmerking alle goede teniet doet.
♥