Rouw & de onhandige dingen die mensen zeggen
Ze zijn berucht: de ‘domme’ en ‘stomme’ dingen die de omgeving zegt tegen mensen die iemand zijn verloren. Van het foute: ‘Bel me als je iets nodig hebt’ tot ‘Ze zijn nu op een betere plek’! Maar als ze een rouwende zien aankomen, en snel wegduiken uit angst om iets ‘stoms’ te zeggen, is het ook weer niet goed. Kortom, ga er maar aanstaan als omgeving.
Als rouwende voel ik compassie voor mijn omgeving
Nu ik zelf in het ‘verkeerde kamp’ ben terechtgekomen van de rouwenden, voel ik compassie voor de omgeving, voor mijn omgeving. Want je kunt het werkelijk bijna niet goed doen lijkt het wel. Voor je het weet heb je iemand gekwetst of ‘iets verkeerds’ gezegd. Daarom vond ik Lucy Hone’s advies in haar boek Veerkrachtig Rouwen prettig en verfrissend. Zij roept op om je omgeving te zéggen wat je graag zou willen. Ze kunnen immers niet je gedachten lezen!
Het is niet de taak van een rouwende om de omgeving dingen te leren!
Maar dit staat haaks op wat Megan Devine, schrijfster van het boek Het is oké om je niet oké te voelen, zegt. Zij vindt juist dat je het als rouwende al moeilijk genoeg hebt! Het zou niet jouw taak moeten zijn om je omgeving te leren hoe ze met je moeten omgaan. Jij hebt het immers al moeilijk genoeg! Ook verzet Megan Devin zich tegen het idee dat je moet kijken naar de goede bedoelingen achter onhandige woorden. Als iemand iets ‘stoms’ zegt dan heb je als rouwende het recht om dat aan te geven, vindt Megan.
Volgens Megan Devine zorg je anders meer voor de (onhandige) omgeving dan voor jezelf.
Ze schrijft:
‘It’s as though TRYING to be helpful is the only thing that matters, and we should never ever talk about what that help actually FEELS like for the receiver. We don’t want to make people uncomfortable by telling them that what they’re doing doesn’t help. We sacrifice our own needs to be seen, heard, respected, and yes – HELPED by those who love us, rather than face their defensive responses that they were ‘only trying to help.
Most people don’t know what to say in the face of someone’s pain. But the answer isn’t that grievers should suck it up, pretend those platitudes are okay, and not get the support they need. It’s not easy. No one likes to be told that they’re doing something wrong. This is the work of actually SEEINg & loving each other for what the person in front of you really needs, not what you think they should have – or settle for.
If someone TRULY want to help you inside your grief, they have to be open to feedback.
Otherwise they aren’t interested in helping – they’re only interested in being SEEN as helpful.
There’s a difference.’
Rouwenden weten vaak zelf niet eens wat ze willen!
Een ander punt van kritiek op Lucy Hone’s advies is dat de meeste mensen die iemand zijn verloren zelf ook geen idee hebben van wat ze willen of wensen. Zeker als het overlijden plotseling was, zoals bij mijn dochter Lucy, ben je compleet van de sokken geblazen. Dan weet je echt niet waar je behoefte aan hebt. Vandaar ook de kritiek op de uitspraak: ‘Bel me als je iets nodig hebt!’ Dit is veel te vaag, en legt teveel verantwoordelijkheid op het bordje van de rouwende. Het advies is dan om bijvoorbeeld drie concrete opties te geven waaruit de rouwende kan kiezen. Maar ja, voor je het weet heb je dan voor de rouwende gedacht, en hoe kun jij nou weten wat die persoon doormaakt en waar ze behoefte aan heeft?
Kortom, als omgeving ben je werkelijk ‘damned if you do, damned if you don’t.
Ondanks al deze bezwaren vind ik Lucy Hone’s advies om je omgeving een kans te geven door met ze te praten, mooi.
Wat kun je als omgeving doen?
Het belangrijkste advies voor de omgeving is om geduldig te zijn en te luisteren. En nog eens te luisteren, en nog eens. Ook als je het verhaal al tien keer gehoord hebt. Lucy Hone noemt de volgende vragen die je kunt stellen:
- Wat is er gebeurd?
- Waar was je toen je het hoorde?
- Wie was er bij je?
- Hoe was de uitvaart?
- Is je dierbare begraven of gecremeerd?
Maar het zou me niets verbazen als veel rouwende mensen deze vragen onprettig en stom vinden. Eerlijk gezegd vind ik ze zelf ook iets roddelpers-achtigs hebben!
In het boek Leven in de rouwerij van Marieke Foppen en Marieke van Lierop die allebei op jonge leeftijd weduwe werden, vond ik bovenstaand voorbeeld dat laat zien hoe je begrip kunt tonen voor de reacties en het ongemak van je omgeving als rouwende. Marieke van Lierop beschrijft een ontmoeting met een jongen uit een dorp. Ze ziet hem schrikken als hij haar ziet, en zijn hoofd wegdraaien. Maar dan durft hij haar toch aan te spreken. En wat komt er uit zijn mond?
‘Hé Marieke, eh hoe is het? Ben je er al een beetje overheen?’
Het is dan 6 weken geleden dat Marieke’s partner is overleden…
Kijken naar de intentie
Maar in plaats van zich gekwetst te voelen door zijn onhandige vraag, kiest Marieke ervoor om uit te gaan van zijn goede bedoelingen. Ze waardeert dat hij haar niet ontweek, en haar durfde aan te spreken. Ook kan ze zich zijn ongemak over wat hij zei voorstellen.
Dus antwoordt ze:
‘Hoi! Nee, ik ben er nog niet overheen. Dat zou misschien ook een beetje raar zijn na zes weken. Maar ik heb wel een fijne middag gehad.’
Ze ziet zijn gezicht ontspannen.
Tot slot
Niets is eenvoudig in het Land van Rouw. De ene rouwende heeft behoefte aan gezelschap, een ander aan stilte en weer een ander aan praktische hulp in de vorm van bijvoorbeeld een pannetje soep. Voor mij persoonlijk is het belangrijkste dat ik tijd krijg, tijd om me terug te trekken en in mijn eentje te zijn.
Als het gaat om de reacties van de omgeving lijkt het mij een mooi compromis om onderscheid te maken tussen onhandige dingen die mensen per ongeluk zeggen en ongevraagde adviezen die niet behulpzaam zijn.
Als iemand ‘iets stoms’ zegt, dan hebben ze dat vaak zelf ook wel door.
Maar als iemand denkt behulpzaam te zijn door bijvoorbeeld regelmatig onverwachts voor je deur te staan om je te helpen, en je vindt dat niet fijn, Maar als iemand denkt behulpzaam te zijn door bijvoorbeeld regelmatig onverwachts voor je deur te staan, en je vindt dat niet fijn, dan is het belangrijk om dit aan te geven. Andersom kan natuurlijk ook: dat iemand denkt behulpzaam te zijn door weg te blijven, en dat jij juist liever had dat die persoon vaker langskwam.
Het is en blijft knap ingewikkeld!
Laatst vertelde iemand over haar zoon die (al een tijdje) uit huis was. Ze miste hem en dat is logisch. Alleen bleef ze minutenlang doorgaan over hoe ze hem miste en dat ze zoveel verdriet had. En weer dat ze hem zo miste en nog meer miste en ze bleef hem missen. Ik wilde niet te bot doen en heb alleen maar geluisterd, maar wat had ik graag willen zeggen: hij is er tenminste nog, hij woont notabene in hetzelfde dorp als jou. Natuurlijk mag ze haar zoon missen en ze mag het ook tegen mij zeggen, maar eigenlijk… eigenlijk vond ik het niet kunnen. Ik werd er best verdrietig van.
Dat kan ik me helemaal voorstellen. ❤️
Ik begrijp precies wat je bedoeld, helaas. Ik had het ook met een vriendin. Haar 2 zoons trouwden in 1 zomer. Een jaar nadat onze zoon verongelukt was. En zij miste haar zoons ook zo verschrikkelijk. En natuurlijk begrijp ik dat wel, maar het ligt wel voor op je tong om te zeggen: Je kunt ze iedere dag zien en spreken als je wilt. Ze hebben hier zelf voor gekozen en je hebt er naar toe kunnen groeien en het is de natuurlijke weg. Hoe anders is dat bij ons, nietwaar? Sterkte hoor!