Rouw en schuldgevoel: ‘Als ik maar…’ en ‘Had ik maar…’

Vraag jij jezelf weleens af of je iets anders had moeten doen? Heb je last van schuldgevoel?

Je bent niet de enige.

‘Och, was ik maar bij moeder thuis gebleheven, dan had m’n hart nu niet zo’n pijn gedaan’ zong Jantje Koopman al treurig. Een typisch staaltje van ‘met de kennis van nu’ beslissingen uit het verleden veroordelen.

En weet je waar dit fenomeen ook vaak voorkomt?

In Het land van rouw!

Veel mensen die rouwen hebben last van schuldgevoel. Ik hoor het in de podcasts over rouw die ik luister en ik lees het in de boeken.

Schuldgevoel in Het land van rouw

Mensen voelen zich schuldig en zijn de hele dag druk met zichzelf veroordelen. Ze zijn zowel hun eigen strenge rechter, aanklager en dader! En een verdediging is er niet. Als je die dag de telefoon maar had opgenomen. Als je die dag nou maar een andere route had gereden. Als je nou maar wat anders had gezegd. De variaties zijn eindeloos.

Een greep uit dingen om je schuldig over te voelen na een overlijden

• Dat je net even naar de wc was toen je dierbare zijn laatste ademhaling uitblies.
• Dat je laatste gesprek een ruzie was.
• Dat je een afspraak met je dierbare had afgezegd.
• Dat een deel van je opgelucht is dat iemand is overleden na een lang ziekbed.
• Dat je soms ergens om moet lachen.
• Dat er momenten zijn waarop je je ‘oké’ voelt.
• Dat je niet hebt gezegd: ‘Nee, ik wil niet dat je daarheen gaat.’
• Enzovoort, enzovoort.

De bronnen van schuldgevoel zijn eindeloos en onuitputtelijk. Dat komt omdat onze hersenen proberen om dingen logisch te maken. En als dat niet lukt, dan vinden ze in de vorm van schuldgevoel logica.

Liever schuldig, dan machteloos

Volgens de Amerikaanse rouw-expert David Kessler voelen we ons onbewust liever schuldig dan machteloos. Want als het jouw schuld is, hoe erg dat ook is, dan heb je dus controle! Dan leef je tenminste niet in een wereld waarin plotseling je kind overlijdt. Of je partner. Of je lieve hondje.

Schuldgevoel geeft ons een vals gevoel van macht.

Het vervelende is alleen dat je in ruil voor controle een pijnlijk gevoel van schuld krijgt. Het is immers heel naar als het jouw schuld is dat iemand is overleden. Of dat je misschien iets had kunnen doen om het te voorkomen, maar dat niet hebt gedaan…

Damned if you do, damned if you don’t

Het doet me denken aan het spreekwoord:

‘Of je nu van de kat gebeten wordt, of van de hond, gebeten word je toch.’

Of je leeft met de pijn en het besef dat het leven een tranendal kan zijn waarvoor je geen controle hebt, óf je leeft met het schuldgevoel dat je iets anders had moeten doen.

Het is allebei niks!

Lekker dan.