Therapeutisch schrijven: hoe schrijven kan helpen bij rouw + 30 prompts
Rouw is voor iedereen weer anders. Reinekke Lengelle verloor in 2018 haar man Frans aan de gevolgen van kanker. Na zijn overlijden vond ze troost in therapeutisch schrijven, een manier om haar verlies, verdriet en rouw te verwerken. Dit leidde tot haar boek Writing the self in bereavement.
Hoewel ik het boek niet heb gelezen – deels vanwege de prijs (€50), deels omdat het focust op partnerverlies terwijl ik een kind en vader verloor – vind ik het idee van schrijven als troost geweldig.
Wie is Reinekke en waarom heb ik het hier over haar?
Reinekke combineert haar academische achtergrond met creativiteit: als dichter, toneelschrijver en docent helpt ze al twintig jaar mensen om via schrijven tot zelfinzicht te komen. Ze werkt als universitair docent aan de Athabasca University (Canada) en als onderzoeker aan de Haagse Hogeschool.
Therapeutisch schrijven gebruiken om te rouwen
Volgens Reinekke helpt schrijven je om jezelf beter te begrijpen en jezelf soms zelfs ‘uit de knoop’ te schrijven. In een interview in de podcast Career Buzz van 8 oktober 2020 vertelt ze meer over rouw en verlies. Tijdens het gesprek draagt ze ook een gedicht voor uit haar boek Writing the Self in Bereavement.
Het gesplitste zelf: onderscheid tussen de rouwende en de persoon die schrijft
Wat ik er zo mooi aan vond is dat ze een onderscheid maakt tussen haar rouwende zelf en de persoon die haar verdriet observeert en beschrijft. Dat doet me denken aan Eckhart Tolle. In zijn boek De kracht van het nu beschrijft hij hoe hij op een ochtend wakker werd, en het leven totaal niet meer zag zitten.
I cannot live with myself any longer.” This was the thought that kept repeating itself in my mind. Then suddenly I became aware of what a peculiar thought it was. “Am I one or two? If I cannot live with myself, there must be two of me: the T and the ‘self that T cannot live with.” “Maybe,” I thought, “only one of them is real.”
En dit schrijft Reinekke:
‘There were slow afternoons
and swampy mid-day mornings of discombobulation
there was waking with a leaden, burning heart
and wondering why nature invented whimpering
I watched myself as griever, as walker, as the woman who
put brie on crackers and re-boiled water in the kettle five times
If there is a “she” to observe in grief,
it must mean not every part of me was her!
Who was the watcher of that griever?
The writer,
the steely-eyed notetaker of life,
the warm poet of hard mornings
the humming scribe of candlelight hours
the shower singer, composer of lines good and sad
The writer never left me alone or exiled in grief
if there was a weeping HER
and a writing SHE
that had to mean, I had company.’
Met andere woorden: op het moment dat je gaat schrijven, stap je uit de pijn en chaos van je rouw en verdriet, want je schrijft erover. Om dat te kunnen moet je een stapje terug doen en observeren en beschrijven. Je valt dan even niet samen met de pijn en het verdriet.
Hoe schrijven mij heeft geholpen na het overlijden van mijn dochter Lucy
Schrijven, en in mijn geval bloggen, is essentieel geweest voor mijn overleven na het plotselinge overlijden van mijn dochter Lucy. Schrijven was een enorme uitlaatklep. Zeker in de eerste dagen na 10 augustus 2022 zorgde schrijven ervoor dat ik niet helemaal kopje onder ging. Je kunt het vergelijken met een pan met water die bijna overkookt, en dat je dan even het deksel eraf haalt. De ergste damp kan er dan uit, en het water ‘kalmeert’. Zo voelt schrijven en bloggen voor mij. Het verzacht enigszins.
Over wie je schrijft, die blijft
Schrijven hielp me ook om Lucy dichtbij te houden. Door mijn gedachten en gevoelens vast te leggen, gaf ik mijn latere zelf een groot cadeau. De ervaring leert dat je veel vergeet, ook al lijkt dat op zo’n moment ondenkbaar. Door alles op te schrijven gaf ik ‘handen en voeten’ aan de chaos in mijn hoofd. Dat gaf me rust: als ik wil, kan ik later altijd teruglezen hoe het ‘toen’ was.
Misschien denk je: waarom zou je jezelf herinneren aan zo’n pijnlijke tijd? Toch was het ook een kostbare periode. De wond was vers en daardoor ‘schoon’. Herinneringen waren nog niet vervormd en emoties waren puur. Wanneer ik nu teruglees wat ik toen schreef, voel ik me weer dichter bij Lucy en bij mezelf van toen.
En soms laat het me zien dat ik verder ben gekomen.
Dat ik heb overleefd.
Dat ik nog leef.
Reinekke aan het woord over schrijven en rouw
Therapeutisch schrijven over rouw en verdriet: prompts
30 Nederlandse rouw prompts (Bron Henry Ford SandCastles)
- Wat ik het meest mis is…
- Als ik de persoon die is overleden in één zin moest beschrijven, zou ik zeggen…
- Als ik nog één dag had met mijn dierbare…
- Beschrijf een favoriete herinnering die je met je dierbare hebt gedeeld. Hoe laat die herinnering je voelen?
- Een liedje dat me aan de overledene doet denken is… en dit is waarom:
- Wat zijn specifieke eigenschappen of karaktertrekken van je dierbare die je wilt onthouden en met je mee wilt dragen?
- Het seizoen dat het moeilijkst is zonder jou hier is…
- Iets dat me beter doet voelen op een moeilijke dag is…
- Welke rituelen of tradities deelde je met je dierbare? Hoe kun je deze tradities eren nu ze er niet meer zijn?
- Hoe wil je de herinnering aan je dierbare levend houden?
- Beschrijf een droom of een levendige herinnering waarin je dierbare voorkomt.
- Mensen bedoelen het goed als ze ____, maar het komt bij mij over als _____.
- Schrijf een brief aan je overleden dierbare. Vertel wat je graag had willen zeggen.
- Maak een tijdlijn van belangrijke momenten in jouw relatie met je dierbare.
- Hoe ben je veranderd sinds jouw dierbare is overleden?
- Hoe zijn de dingen om je heen veranderd sinds jouw dierbare is overleden?Heb je onbeantwoorde vragen over jouw dierbare of over de dood?
- Hoe is jouw kijk op het leven en op relaties veranderd sinds het verlies?
- Schrijf over eventuele spijt of onverwerkte gevoelens en onderzoek manieren om tot een afsluiting te komen.
- Iets dat me beter had laten voelen toen mijn dierbare stierf, zou zijn geweest…
- De gelukkigste herinnering die ik heb aan mijn overleden dierbare is…
- Denk je dat jouw rouw ooit zal eindigen?
- Schrijf over jouw dag. Wat was goed? Wat was moeilijk voor je?
- Wat zou jouw dierbare willen dat anderen over hem of haar weten?
- Welke emotie voel je het vaakst in je rouw?
- Verken de verschillende emoties die je sinds het verlies hebt ervaren. Hoe zijn ze in de loop van de tijd veranderd?
- Beschrijf een moment waarop je iemand vertelde over het overlijden…
- Welke copingmechanismen of zelfzorg hebben je het meest geholpen in moeilijke momenten?
- Reflecteer op de impact van het verlies op jouw gevoel van identiteit.
- Beschrijf de ondersteuningssystemen of mensen die er voor je zijn geweest in deze tijd.
- Welke doelen of wensen heb je na het verlies van je dierbare?
Zowel David Kessler als Megan Devine hebben werkboeken uitgebracht waarin zij theorie combineren met schrijfoefeningen en prompts. Hieronder zie je een foto van Megan Devine’s boek How to Carry What Can’t Be Fixed.
Wat als je geen ‘schrijver’ bent?
Veel mensen denken: ‘Ik kan helemaal niet goed schrijven.’ Het goede nieuws is: dat hoeft ook niet. Schrijven over je rouw doe je vooral voor jezelf. Het maakt niet uit als het rommelig is, of als er spelfouten in staan. Het gaat erom dat je schrijft wat er in je opkomt. Gedachten zijn vaak onsamenhangend en chaotisch, en dat is helemaal oké. Maak je dus geen zorgen over grammatica of spelling. Dat is niet waar het bij schrijven over rouw om gaat. Je schrijft om jezelf ruimte te geven, om stoom af te blazen. Of, mijn favoriet: om jezelf ‘uit de knoop te schrijven.’ Je hoeft geen William Shakespeare te zijn om dat te doen.
Als je schrijven niet ziet zitten
Niet iedereen houdt van schrijven. En als je verdriet hebt, wil je niet nóg een taak erbij. Vind jij schrijven drie keer niks? Je kunt ook op andere manieren ruimte geven aan je verdriet, bijvoorbeeld door te tekenen of iets creatiefs te maken.
Therapeutisch schrijven en prompts tot slot
In deze post schreef ik over de kracht van schrijven en hoe het kan helpen bij verdriet en rouw. Voor mij is schrijven, onder andere in de vorm van bloggen, een reddingsboei. Het heeft ervoor gezorgd, en doet dat nog steeds, dat ik niet verzuip. Dat ik het hoofd boven water kan houden.
Of je nu schrijft, tekent, of stilte kiest – wat helpt jou in moeilijke tijden?
Voor mij is dat wandelen en mijn werk.
Ik ben mijn weblog pas een jaar na het overlijden van mijn zoon begonnen en eigenlijk niet per se om over hem te schrijven. Ik wilde liever foto’s van onder andere mijn wandelingen plaatsen. Natuurlijk kwam en komt zijn naam en mijn verdriet wel op mijn weblog voorbij, maar nu een stuk minder dan vroeger. Als ik in het begin over zijn dood en mijn rouw schreef, kon ik mezelf absoluut niet distantiëren van de chaos en de rouw. Ik heb heel vaak huilend achter mijn laptop gezeten. Huilen en daar niet mee kunnen ophouden.
❤️