De Begrafenis Paradox en wat niemand je vertelt over de chaos na een overlijden
Een tijdje geleden schreef ik over het tumult en gedoe van een begrafenis in een periode waarin je verdrietig en totaal van de kaart bent: de Begrafenis Paradox!
Komt een begrafenis en het bijbehorende geregel niet op het allerslechtste moment?!
In die post noem ik Mary Frances O’Connor die zegt dat een begrafenis helpt om tot je hersenen te laten doordringen wat er gebeurd is. Dat is volgens haar een belangrijke functie van een begrafenis. Maar nu las ik een tijdje terug een ander perspectief op de rol van een begrafenis van dr. Sarah Kerr.
Dr. Sarah Kerr over de rol van een begrafenis
Dr. Sarah Kerr is stervensbegeleider. Zij begeleidt mensen die gaan sterven en hun familie. Sarah Kerr schrijft dat in onze Westerse cultuur de begrafenis eigenlijk het enige ritueel is dat we hebben rondom de dood. ‘Maar,’ schrijft ze:
‘Begrafenissen kunnen overweldigend en stressvol zijn’
Vaak weten mensen na een begrafenis niet eens wie er nou eigenlijk waren, en is het vooral een kwestie van ‘overleven’. #ik!
Rituelen vóór de begrafenis
Sarah Kerr vindt het daarom beter om vanaf het overlijden van een dierbare een aantal rituelen te doen in de aanloop naar de begrafenis. Hierdoor kun je het verlies in alle rust op je in laten werken. Het is bovendien een kans om in alle rust en privé te rouwen. Dat heeft als voordeel dat je er tijdens de begrafenis meer ‘bij’ bent.
De rol van de begrafenis en de omgeving
Tegelijkertijd benoemt Sarah Kerr het belang van mensen die naar een begrafenis komen. Daarmee laten ze zien dat de persoon die is overleden ‘er toe doet.’ En dat het verlies ‘echt’ is.
Met Lucy koffie drinken
Het idee van rituelen na een overlijden doet me denken aan mijn koffiedrinken met Lucy in de periode na haar overlijden tot de begrafenis. Lucy lag in onze woonkamer achter een kamerscherm. Elke ochtend zette ik koffie, en ging dan bij Lucy zitten terwijl ik naar klassieke muziek luisterde. Dan hield ik haar hand vast en keek naar haar. Die momenten zijn me nog steeds heel dierbaar. Het waren de momenten die me overeind hielden in die vreselijke week, want dan werd ik wat rustiger en kon ik bij Lucy zijn.
Die rustige ochtenduren bij Lucy waren voor mij een veel natuurlijker manier om met Lucy’s overlijden om te gaan dan de begrafenis die ik ervaarde als iets wat ik ‘moest doen’.
De nacht dat mijn vader stierf
Mijn vader stierf om ongeveer kwart over vier in de nacht van zondag 25 op 26 april. Hij overleed dus in de hele vroege ochtend van maandag 26 april. Ik weet dat zo precies omdat ik om 4 uur wakker werd, en bij hem ging kijken. Ik lag die nacht namelijk op een matras op de grond in de woonkamer, waar ook het bed van mijn vader stond.
Een sterfbed overlijden
Een van de dingen die ik gelukkig wist, is dat je bij een sterfbed* niet iets hoeft te doen als iemand zijn of haar laatste ademhaling uitblaast. Later hoorde ik dat ook van dr. Sarah Kerr. Zij formuleert het als volgt:
Weet je wat je moet doen als iemand overlijdt?
Helemaal Niets.
Ga niet bellen, ga niet iemand roepen. Adem rustig in en uit en blijf gewoon bij je dierbare zitten. Je hoeft niets te doen. Geef jezelf de tijd om stil te zijn, en stil te staan bij wat er net gebeurd is.
Als je meteen in de actiestand schiet, verlies je deze kostbare momenten van rust en stilte.
En vergis je niet: na deze rustige momenten barst de chaos en het geregel van de begrafenis gauw genoeg los!
Ritueel thee zetten
Ik ben die nacht naar boven gegaan om mijn moeder te halen. Daarna hebben we thee gezet en bij mijn vader gezeten. Ik koester de herinnering aan die nacht. Niets Doen na een overlijden op een sterfbed is wat mij betreft één van de belangrijkste rituelen die er is!
Tot slot: de Begrafenis Paradox
Een begrafenis/uitvaart kan wat mij betreft niet op een ongelukkiger moment komen! Je bent doorgaans verdrietig en in de war. En dan moet je dus ineens wat gaan organiseren en socialiseren. Maar daarin zit de paradox:
De oorzaak van het ongelukkige moment is ook de aanleiding voor de begrafenis/uitvaart.
Ik vraag me toch af: ‘Kan dat nou niet anders?’ Rationeel gezien weet ik dat een begrafenis er bijhoort. En ik kan ook niet genoeg benadrukken hoe enorm ik de mensen waardeer die kwamen en daarmee het belang van Lucy erkenden, en hun medeleven toonden. Voor hen was het ook geen pretje. Het is niet makkelijk om naar ouders te gaan die net hun kind zijn verloren… Dus iedereen die de moeite neemt om dat te doen, vind ik geweldig. Maar ik vond het ook zoooo ontzettend zwaar.
Alsof het verlies van Lucy al niet erg genoeg was, moest ik ook nog eens ‘sociaal gaan doen.’
Daarom vraag ik me toch weleens af of er ondanks alle goede argumenten voor een begrafenis, niet een rustiger alternatief mogelijk is? En ja, ik weet dat er mensen zijn die juist opladen van contact met andere mensen en die een begrafenis in die zin als heel troostend ervaren. Dat is enorm fijn voor hen. Maar wat als dat voor jou niet zo werkt?
*Ik heb het hier dus nadrukkelijk niet over een compleet onverwacht overlijden, wanneer iemand bijvoorbeeld ineens een hartstilstand krijgt. In zo’n geval is actie en 112 bellen een goede zaak.
Wat zijn jouw gedachten over de Begrafenis Paradox?
Toen onze zoon net was overleden kregen we van de familie-politieagent de tip om niet gelijk voor anderen te gaan zorgen. Laat anderen zelf hun koffie zetten, zei hij letterlijk. Oftewel: geef uit handen, wat je uit handen kan geven.
Doordat we moesten wachten tot het lichaam van onze zoon vrijgegeven was, mochten we de uitvaartondernemer eigenlijk pas daarna inschakelen, maar daar hebben we niet op gewacht. Wij vonden het goed om na het overlijden met de uitvaart bezig te zijn. In al die chaos gaf ons dat een doel.
Wat een fijn en goed advies van de familie-politieagent! Mooi om te lezen hoe voor jou het bezig zijn met de uitvaart juist een doel in de chaos gaf. Het illustreert hoe verschillend het voor iedereen is. Voor mij was het een obstakel dat ik ook nog eens moest zien te overleven.
❤️
Dat boek lijkt me een geweldig invoelend boek. Wat een wijs advies om juist niets te doen op het moment dat iemand sterft. Het is denk ik het meest intieme moment wat je kunt hebben als je bij iemand waakt.
Dank je wel voor deze blogpost. Ik sla het allemaal in me op. In het hospice moesten we gewoon dingen gaan regelen, als ik me goed herinner. Om zo snel mogelijk weg te gaan daar naar eigen apartement. We moesten gelijk in de regelstand en dat vond ik zo moeilijk. Ik ben toen even naar de wc gegaan om gewoon even na te denken, niks te doen, geschokt te zijn.
Ik wil dat boek wel lezen. Je kunt de begrafenis ook in kleine kring vieren, denk ik? Ik weet dat je iemand in het Jodendom tot de begrafenis niet mag troosten. ‘Troost uw vriend niet, zo lang zijn dode voor hem ligt’. Omdat onmiddellijk na het overlijden de familiemeestal in shock is. De ontreddering is enorm, het verdriet te groot. Voor troost is geen plaats. Dat werd door de vrienden van Job goed begrepen: ‘Zeven dagen en zeven nachten bleven ze naast hem op de grond zitten zonder iets tegen hem te zeggen, want ze zagen hoe vreselijk hij leed’ (Job 2:13). Zodra de begrafenis voorbij is, is het moment van troosten aangebroken.
Mij lijkt het niet fijn als 7 vrienden zwijgend bij me zouden zitten hoor. Maar het idee van : troost-niet vind ik wel wijs. Jij?
Dank voor deze mooie post. Mijn man zal binnenkort overlijden en dat rustig bij de overledene blijven zitten en nog niks doen vind ik een top tip. De begrafenis hebben we gelukkig al helemaal geregeld. Er zal een soort van afscheid/ herdenking avond komen voor iedereen die hem dierbaar is. We begraven hem dan in de natuur met een heel klein groepje.
Fijn dat deze post behulpzaam is Jopie. Ik koester hele mooie herinneringen aan de nacht dat mijn vader overleed, en we thee zetten en bij hem zaten in alle rust.
Het is niet niks wat je meemaakt.
Ik wil je laten weten dat ik met je meeleef.
In besloten kring begraven en in de advertentie zetten: “geen bezoek aan huis” of zoiets? Ik begrijp heel goed dat die rustige momenten die je met Lucy had na haar overlijden heel belangrijk voor je waren! Ik heb dat precies hetzelfde.
Dat is fijn om te horen Alice!