Het nut van een begrafenis en uitvaart
Last updated on februari 10th, 2025 at 10:20 am
‘Waarom moet een mens geplaagd worden met het gedoe van een uitvaart of begrafenis?’ vraag ik me regelmatig af. ‘Alsof het allemaal al niet erg genoeg is, moet je ook nog eens allerlei dingen regelen en ‘sociaal doen.’ Zou het niet veel fijner zijn als je gewoon in alle rust kon wennen aan het idee van wat er is gebeurd?
Neurowetenschapper en psycholoog Mary-Frances O’Connor komt in haar boek Het rouwende brein met een mogelijke verklaring voor het nut van een (sociale) uitvaart.
Het nut van een begrafenis en uitvaart
De uitvaart en de begrafenis zijn ervaringen die je hersenen luid en duidelijk laten weten dat je dierbare is overleden. Het feit dat mensen je komen condoleren, dat ze naar een uitvaart komen zijn allemaal dingen die laten zien dat alles anders is. Dat de dood van je dierbare een onweerlegbaar feit is. Het is een maatschappelijke erkenning:
‘Iemand komt niet meer terug.’
Het tumult en sociale gedoe van een begrafenis en uitvaart versterkt wat je op dat moment amper kunt geloven: dat je dierbare er niet meer is. Volgens Mary-Frances kunnen ook de herinneringen aan de uitvaart helpen om de nieuwe werkelijkheid te ervaren.
‘Hoe moeilijk je het ook kunt geloven, een afscheidsdienst bewijst dat ook anderen samen met jou ervaren dat je geliefde er niet meer is.’
Is het belangrijk dat je de overledene ‘dood’ ziet?
Nu vraag ik me af:
‘Als je hersenen zoveel moeite hebben om te verwerken dat iemand is overleden, is het dan belangrijk dat je die persoon ziet als hij dood is?’
De overledene zien als een vorm van ‘closure’? Volgens de nieuwste inzichten is het goed voor het rouwproces om de overledene met eigen ogen te zien. Het ‘ontzielde lichaam’ zien kan helpen bij het besef dat iemand heus en echt is overleden. Die komt echt niet meer terug! Zo krijg je als het ware een duw je nieuwe realiteit in….
Bewust kiezen voor de overledene niet zien
Maar er zijn ook mensen die er bewust voor kiezen om een overledene niet meer te zien. In ons gezin wilden mijn oudste en jongste dochter Lucy liever niet zien, en ik heb daar ook niet op aangedrongen. Ik wilde iedereen alle ruimte geven. Het was immers allemaal al erg genoeg. Bovendien: wie ben ik om een ander mijn ideeën op te dringen van wat goed is om te doen? Ik heb zelf immers ook geen idee wat wijsheid is!
Eén van de argumenten die mensen geven om de overledene niet meer te willen zien is dat ze hem of haar levend willen herinneren. Bijvoorbeeld uit angst dat het beeld van de dood het levende beeld zal overschaduwen.
Bij mij heeft ‘de overledene zien’ weinig geholpen volgens mij
Zelf ben ik iemand die de overledene graag ziet. Sterker nog, zowel bij mijn vader en zeker bij Lucy heb ik zoveel mogelijk bij ze gezeten. In de week na de aardschok van Lucy’s plotselinge overlijden, lag ze bij ons in de woonkamer. En elke ochtend dronk ik met haar koffie, en zat ik bij haar. Die week is me om die reden heel dierbaar. Het waren kostbare momenten, waarin ik me verbonden voelde met Lucy. Zeker in alle tumult en gedoe van een uitvaart moeten regelen. Dat bij Lucy zitten was voor mij veel heilzamer dan dat geregel. En ik stelde me voor hoe Lucy vertrouwelijk tegen me gezegd zou hebben:
‘Wat een gedoe hè mama?’
Maar het heeft in mijn ogen niet veel geholpen om mijn nieuwe, ongewenste realiteit tot me te laten doordringen.
Ik weet wat er gebeurd is.
Ik weet dat het zo is.
Maar ik heb nog steeds het gevoel dat het niet echt tot me doordringt.
Samenvattend
Volgens Neurowetenschapper en psycholoog Mary-Frances O’Connor kan een uitvaart helpen bij het rouwproces, omdat het heel duidelijk maakt wat er gebeurd is. Ik stel me zo voor dat de rituelen en gewoontes rondom een uitvaart bovendien houvast kunnen bieden.
En tot slot is het natuurlijk hartverwarmend dat mensen de tijd en moeite nemen om hun deelneming te betuigen!
Medeleven doet een mens goed.
Leestip
Maar toch vraag ik me af: zijn er ook introverte begrafenissen? Begrafenissen in alle rust en stilte?
Je kunt een begrafenis zo groot(s) regelen als je zelf wilt, volgens mij. Dus ja, dat kan ook in heel kleine kring. Ik heb het zelf altijd nodig om naar een uitvaart te gaan om het echt ‘af te kunnen sluiten’. Alsof ik dan pas echt besef wat er gebeurd is inderdaad. Toen een ex-schoonzus overleed, ging ik niet naar de uitvaart (alleen mijn broer was uitgenodigd; ik niet), maar ik heb nog jaren het idee gehad dat ik haar in de supermarkt zag lopen als iemand op haar leek. Dat was voor mij niet ‘afgerond’.
Ik kan me voorstellen dat je die vraag stelt als superintrovert iemand. Ik kan me heel goed voorstellen dat je een uitvaart doet in besloten kring. Dat heet volgens mij ook in stilte begraven. Pas naderhand zet je dan een advertentie in de krant of stuur je kaarten. Zo kun je ook in stilte trouwen toch?
Aan de andere kant willen mensen toch graag samen komen om hun meeleven te tonen en dat heeft ook wel iets.
Liefs, Alice K.
Ja, de hartelijkheid en het medeleven van mensen zijn weldadig en heel mooi. Dat maakt het soms een lastige spagaat.
Het lijkt mij ontzettend naar dat je in zo’n verdrietige tijd zo druk bezig bent met van alles te regelen. Ik moet er ook niet aan denken dat je juist dan heel veel mensen over de vloer krijgt, al die prikkels lijken mij vreselijk.
Pas was er een oom van mij overleden en op de avond voor de begrafenis was er een condoleance.
Uiteraard snap ik dat mensen dit zo organiseren, maar mocht mijn partner overlijden (wat hopelijk nog héél lang duurt) dan zou ik dit op dezelfde dag plannen.
Eerder vond ik het eng om een overleden iemand te zien, maar nu kijk ik meestal wel. (ligt aan de band met de overleden persoon)
Fijn dat die week met Lucy zo dichtbij je, je zo dierbaar is.
Ik denk dat het een beschermingsmechanisme is dat het nog niet 100% tot je doordringt.
Zo’n plotseling verlies is zo heftig en zo groot, dat je moederhart dat anders misschien niet aankan?
Sterkte hoor, ik denk nog regelmatig aan jou en Lucy!
Wat lief Mariëlle! Dankjewel daarvoor.
Ik heb vaak gezegd: Mijn hoofd weet het wel, maar mijn hart nog niet.
Ja, dat vat het goed samen Maartje.